Historia Oddziału Lubelskiego
Lubelski Oddział Polskiego Towarzystwa Geograficznego został założony w dniu 19 czerwca 1945 r. Jego powstanie wiązało się ściśle z utworzeniem Katedry Geografii (11.IV.1945) w nowo powołanym Uniwersytecie Marii Curie Skłodowskiej. Założycielami Oddziału i jednocześnie członkami pierwszego Zarządu byli: dr Adam Malicki (przewodniczący), dr Aniela Chałubińska (v-ce przewodnicząca) i dr Alfred Jahn (sekretarz). W początkowym okresie istnienia Oddział liczył zaledwie 23 członków, ale ich liczba szybko rosła utrzymując się w późniejszych latach na ogół w przedziale 130-150 osób.
Już na posiedzeniu założycielskim zainaugurowano akcję odczytów geograficznych, stanowiącą przez całe dziesięciolecia główną formę działalności Oddziału. Pierwszym był odczyt dra Alfreda Jahna na temat „Teoria izokinetyki a ruchy pionowe Grenlandii”. W ciągu 70 lat działalności Oddziału wygłoszono 1336 odczytów naukowych i popularnonaukowych (do maja 2015 r.). Słuchaczami są nie tylko członkowie Oddziału – głównie pracownicy i studenci Wydziału Nauk o Ziemi i Gospodarki Przestrzennej UMCS oraz nauczyciele – ale także uczniowie szkół średnich. Najwięcej odczytów, podczas tradycyjnych „czwartkowych” posiedzeń, wygłosili prof. Aniela Chałubińska (100 odczytów) i prof. dr Henryk Maruszczak (70 odczytów).
Szczególną rolę w integracji środowiska geograficznego spełniają organizowane przez Oddział coroczne wycieczki, zarówno krajowe jak i zagraniczne. W ostatnim okresie odbyły się wyjazdy pod hasłem: „Walory przyrodnicze i kulturowe północnej części Kotliny Sandomierskiej” (2010), „Krajobraz kulturowy Wyżyny Sandomierskiej” (2011), „Osobliwości historyczno-krajobrazowe regionu świętokrzyskiego” (2012). Trasy wycieczek zagranicznych prowadziły m.in. do Wiednia, Pragi, Paryża, Rzymu, Petersburga.
W dekadowe rocznice powstania UMCS Oddział nasz organizuje Ogólnopolskie Zjazdy PTG. Dotychczas odbyło się w Lublinie 7 takich spotkań geografów. Dwa pierwsze Zjazdy (1954 i 1964) miały na celu spopularyzowanie regionu lubelskiego, stosunkowo słabo znanego wśród polskich geografów; dominowała problematyka regionalno-geograficzna, zwłaszcza geomorfologiczna. W programie trzeciego Zjazdu (1974), przypadającego w 500-lecie istnienia województwa lubelskiego, dokonano podsumowania stanu znajomości geograficznej tego terenu, zaprezentowano zmiany środowiska w konsekwencji rozwoju gospodarczego, a także przedstawiono aktualną pozycję województwa na tle gospodarczej mapy Polski. Kolejny Zjazd lubelski (1984) poświęcono głównie problemom narastających przeobrażeń środowiska geograficznego Polski pod wpływem działalności gospodarczej. Obrady plenarne Zjazdu w 1994 r., przypadającego w pięćdziesięciolecie lubelskiego ośrodka geograficznego, poświęcono problemom rozwoju geografii jako nauki i przedmiotu nauczania szkolnego. Nowa sytuacja polityczna umożliwiła – po raz pierwszy w historii zjazdów PTG – „wyprowadzenie” tras sesji terenowych tego Zjazdu poza granice Polski i – wspólne z geografami ze Lwowa – zaprezentowanie walorów przyrodniczych Roztocza Lwowskiego i Pojezierza Szackiego. Jako hasło przewodnie Zjazdu w 2004 r. przyjęto „Geograficzne problemy pogranicza Europy Zachodniej i Wschodniej”. Wyjątkowość tego pogranicza w sensie przyrodniczym, kulturowym i przeszłości historycznej zasługiwała na szerszą prezentację w związku z istotną dla Europy zmianą sytuacji geopolitycznej, jaką stało się rozszerzenie granic Unii Europejskiej; Zjazd odbywał się zaledwie kilka tygodni po tym tak ważnym historycznie wydarzeniu. Na Zjazd przygotowano 4 tomową publikację: 1/ Geograficzne problemy pogranicza Europy Zachodniej i Wschodniej (s.121, referaty części plenarnej), 2/ Badania geograficzne w poznawaniu środowiska (s. 828, streszczenia referatów sekcyjnych), 3/ Profesor Henryk Maruszczak – 55 lat działalności naukowej (s. 99, materiały sesji jubileuszowej Członka Honorowego PTG), 4/ Stan i zmiany środowiska geograficznego wybranych regionów wschodniej Polski” (s. 327, materiały do naukowych wycieczek zjazdowych). Cztery mapy przygotowane specjalnie na sesje terenowe Zjazdu wysoko oceniło Stowarzyszenie Kartografów Polskich przyznając im tytuł „Mapa Roku 2004”.
W 2015 roku, jubileuszowym roku 70-lecia działalności Lubelskiego Oddziału, współorganizowano Kongres Geografów Polskich. Składał się z LX Ogólnopolskiego Zjazdu PTG, przygotowanego pod hasłem „Granice Geografii”, oraz IX Forum Geografów. Podczas Zjazdu wygłoszono 4 referaty zamawiane oraz około 100 w 11 sekcjach problemowych. Odbyto trzy sesje terenowe poświęcone: 1/ wielokulturowemu dziedzictwu Lublina 2/ osobliwościom przyrodniczym i kulturowym Wyżyny Wołyńskiej oraz 3/ środowisku przyrodniczemu północnej części Kotliny Sandomierskiej. Jako materiały kongresowe opublikowano streszczenia referatów plenarnych i sekcyjnych oraz zeszyt specjalny Czasopisma Geograficznego (t.86, z.2). Wydano także tom „Stan i zmiany środowiska geograficznego wybranych regionów Polski Wschodniej” cz. II, z tekstami dotyczącymi obszarów prezentowanych podczas sesji terenowych Kongresu. Tom ten stanowi kontynuację serii zainicjowanej publikacją pod takim samym tytułem, przygotowaną na poprzedni „lubelski” Zjazd PTG w 2004 r.
Członkowie Oddziału aktywnie uczestniczą w pracach na rzecz Olimpiady Geograficznej. W latach 1978-2006 Komitetowi Okręgowemu w Lublinie przewodniczył prof. dr hab. Józef Wojtanowicz, a od 2007 r. funkcję tę przejął dr Jan Rodzik. Od I do XXX Olimpiady Geograficznej, czyli przez 30 lat, sekretarzem Komitetu Okręgowego była mgr Danuta Zinkiewicz; w latach 2004-2011 obowiązki te pełniła dr Elżbieta Kardaszewska, a obecnie mgr Katarzyna Dobek. Członkowie Lubelskiego Oddziału PTG sprawują corocznie podczas Olimpiady funkcje jurorów.
Oddział Lubelski PTG może wykazać się dorobkiem różnorodnym i pożytecznym. W corocznej ocenie oddziałów zajmuje zawsze miejsce w czołówce. Także w środowisku naukowym Lublina jest z pewnością jednym z najbardziej aktywnie działających towarzystw.
Autor: E. Kardaszewska