Zapraszamy do lektury sprawozdania z jubileuszu 1500. odczytów organizowanych przez nasz Oddział. Artkuł został opublikowany w najnowszym numerze Wiadomości Uniwersyteckich.

Link to Wiadomości Uniwersyteckich UMCS (styczeń 2024)

Kardaszewska E., Mroczek P., 2024. Ludzie, odkrycia i wiedza, która łączy, czyli 1500 odczytów Oddziału Lubelskiego Polskiego Towarzystwa Geograficznego. Wiadomości Uniwersyteckie, 1/306, Wyd. UMCS, Lublin, 80-81.

Ludzie, odkrycia i wiedza, która łączy – czyli 1500 odczytów Polskiego Towarzystwa Geograficznego

Dnia 7 grudnia 2023 r. Oddział Lubelski Polskiego Towarzystwa Geograficznego (OL PTG) świętował imponujący jubileusz – 1500 odczytów. Tę serię spotkań geograficznych rozpoczął 19 czerwca 1945 roku Alfred Jahn (późniejszy rektor Uniwersytetu Wrocławskiego) referatem n.t. „Teoria izokinetyki a ruchy pionowe Grenlandii”. To wydarzenie było początkiem drogi, która przez lata prowadziła przez różnorodne krajobrazy wiedzy geograficznej. W tym dniu odbyło się jednocześnie zebranie założycielskie Oddziału Lubelskiego, a więc funkcjonuje on już 78 lat.

Uroczyste 1500. posiedzenie stało się okazją do podkreślenia różnorodności tematów omawianych przez lata. Prelekcję otwierającą, pt. „1500 odczytów w 600 sekundach”, wygłosił prof. dr hab. Andrzej Miszczuk, Przewodniczący OL PTG. Podsumował najważniejsze momenty i tematy, które były poruszane, pokazując dynamiczny rozwój tej formy działalności Towarzystwa. Przypomniał, że odczyt nr 500 (14.03.1969) wygłosił prof. dr Tadeusz Wilgat o Peru, odwiedzanego podczas rejsu jachtem „Śmiały” do Ameryki Południowej, a nr 1000 (10.04.1997) prof. dr Henryk Maruszczak o „Profilach lessowych jako latopisach zmian środowiska przyrodniczego w czwartorzędzie”. Wśród prelegentów na wyróżnienie zasługuje prof. dr Aniela Chałubińska, która w latach 1948-1989 przedstawiła rekordową liczbę 100 odczytów i profesorowie: Henryk Maruszczak – 70 odczytów oraz Franciszek Uhorczak i Marian Harasimiuk z 46 prezentacjami. Kilkunastoosobowa grupa prelegentów ma na koncie po kilkanaście odczytów. Wśród nich jest prof. dr hab. Radosław Dobrowolski, który na posiedzeniach OL występował 11 razy.

W pierwszych latach działalności OL PTG w tematyce odczytów dominowała problematyka naukowa. Z czasem, gdy otwierały się granice, zwłaszcza po 1989 r., coraz większy udział miały odczyty podróżnicze. W ostatnim dziesięcioleciu odczyty naukowe stanowiły 40%, popularne 56%, a sprawozdawcze 4%. Organizowano też cykle odczytów profilowanych w ramach tematycznych sesji i były to: ochrona środowiska człowieka, perspektywy rozwoju Lubelskiego Zagłębia Węglowego, dedykowana pamięci Gustawa Wuttke i Eugeniusza Romera, jak też w 60-lecie i 70-lecie działalności Oddziału oraz sesja dotycząca obszarów chronionych Roztocza w kontekście zrównoważonego rozwoju regionu.
Niektóre odczyty organizowane były wspólnie z oddziałami lubelskimi Polskiego Towarzystwa Botanicznego, Polskiego Towarzystwa Geofizycznego, Polskiego Towarzystwa Geologicznego, a ostatnio z Klubem Wysokogórskim Lublin i Lubelskim Towarzystwem Naukowym.

Głównym punktem tego jubileuszowego 1500 posiedzenia OL PTG był referat prof. dr hab. Radosława Dobrowolskiego Rektora UMCS, który przedstawił „Wyzwania i perspektywy rozwoju polskiej geografii w czasach niepewności”. Jego wystąpienie skupiło się na przyszłości dyscypliny, podkreślając jej znaczenie w obliczu globalnych zmian. Przedstawił też zmiany w strukturze organizacyjnej uniwersyteckich jednostek geograficznych.

Kolejną prezentację spotkania stanowiła fotorelacja z seminarium terenowego „Śladami kapryśnych rzek Wisły Środowej i dolnego Wieprza”, autorstwa mgr Stanisława Kusiaka. Takie naukowe seminaria terenowe OL organizuje corocznie, dając okazję do poznania piękna krajobrazu Polski i znaczenia badań terenowych w pracach geografów.

Podczas uroczystości wręczono prestiżowe wyróżnienia – Medal PTG dla dr Krzysztofa Kałamuckiego prof. UMCS i Złotą Odznakę Towarzystwa dla dr hab. Piotra Zagórskiego prof. UMCS, co stanowi uznanie dla ich wybitnych osiągnięć i wkładu w rozwój geografii.

Przeglądając imponującą kartotekę dotychczasowych odczytów można obliczyć, że zgromadziły łącznie 75.700 słuchaczy – co stanowi sumę mieszkańców Zamościa i Dęblina. Średnio na odczycie było 50 osób, ale były także wyjątkowo popularne prelekcje, które zgromadziły ponad 200-osobową grupę słuchaczy. np.

  • prof. dr Alfred Jahn „Wyprawa polska na Spitsbergen w 1957 roku”;
  • inż. Wiktor Ostrowski „Patagonia” (inżynier osiadły w Argentynie, zdobywca szczytów andyjskich, bibliofil i fotograf, autor książki „Wyżej niż kondory”);
  • Marek Kamiński „Samotnie na Biegun Południowy”;
  • prof. dr hab. Halina Lorenc „Problemy klimatu XXI wieku”;
  • Krzysztof Wielicki „Mój wybór”;
  • Piotr Tomala „Narodowa zimowa wyprawa na K2”.

Te dane liczbowe świadczą o stałym zainteresowaniu odczytami, choć można by przypuszczać, że w dobie telewizji, Internetu i dostępności dalekich podróży atrakcyjność ich będzie maleć. Jednak przemyślany dobór tematów, ich aktualność i atrakcyjna forma przekazu gwarantują dalszą pomyślną realizację tej formy popularyzacji wiedzy geograficznej.

Seria 1500 odczytów podkreśla nieprzerwaną pasję i zaangażowanie członków OL PTG w edukację i badania geograficzne. To obecne jubileuszowe spotkanie nie tylko podsumowuje osiągnięcia przeszłości, ale także rzuca światło na przyszłość geografii, która nadal będzie odgrywać kluczową rolę w zrozumieniu i kształtowaniu naszego świata.

Elżbieta Kardaszewska & Przemysław Mroczek